Algemeen
Het IKO (Interkerkelijk Overleg), waarin de gezamenlijke kerken zijn verenigd, zorgt ervoor dat in de laatste maanden van de oorlog zo'n 50.000 kinderen vanuit de Randstad worden overgebracht naar het noorden en oosten van het land, waar de voedselsituatie beter is.
De kinderen worden het liefst geplaatst in een gezin met dezelfde kerkelijke achtergrond. In het noorden en oosten roepen geestelijken vanaf de preekstoel gezinnen op om kinderen in huis te nemen.
De reizen worden vaak begeleid door onderwijzers, aangezien die vanaf december 1944 op school minder te doen hebben. Deze begeleiders schrijven vaak na afloop een verslag.
Een fotograaf legde in Den Haag vast hoe kinderen op transport gingen naar het noorden (klik voor een vergroting).
De reizen worden vaak begeleid door onderwijzers, aangezien die vanaf december 1944 op school minder te doen hebben. Deze begeleiders schrijven vaak na afloop een verslag.
Als voorbeeld: een door ene H. Sengers geschreven verslag van een transport van Utrecht naar Groningen, enkele dagen na het transport van opa en zijn kinderen, staat hier.
Vertrek van Jul. en de kinderen
De drie oudste kinderen van opa, Lieke, Hans en Loes, vertrekken op zaterdagavond 17 februari 1945 met een kindertransport van het I.K.O.-comité van Utrecht naar het oosten van Nederland. Jul. gaat mee als begeleider.
Lieke is dan 16,5 jaar, Hans is net 15 jaar en Loes is net een maand 13 jaar. Daarmee zitten Lieke en Hans ruim boven de leeftijdsgrens die het IKO stelt, 0 tot 14 jaar (klik voor een vergroting):
Ik ga ervanuit dat opa's kerkelijke contacten èn het feit dat hij zich beschikbaar stelt als begeleider ervoor zorgen dat zijn ook de twee oudste kinderen mee mogen.
Let en haar overige twee kinderen, Frank (6,5 jaar) en Jeroen (ruim 1 jaar), blijven achter. Let schrijft er een maand later in een brief aan haar oudste dochter iets over (klik voor een vergroting):
"Toen jullie die zaterdagavond allemaal weg waren! Je behoeft niet te vragen hoe het was. Frankje trok het zich erg aan. Hij was gewoon een schat voor me."
Twente
De reis naar het oosten, die ongeveer 60 uur duurt, vindt plaats met een vrachtwagen met een houtgasgenerator. Een voorbeeld van zo'n wagen:
De reis duurt zo lang omdat er problemen zijn om bij Deventer de IJssel over te komen. Op dinsdag 20 februari komt de vrachtwagen aan in Oldenzaal.
Lieke gaat op deze dinsdag naar familie Bergsma, op de Grootestraat 31 in Oldenzaal: vader, moeder en negen kinderen. Bergsma heeft een manufacturenzaak (textiel). Ze heeft het daar niet erg naar haar zin.
Hans en Loes treffen het beter. Loes gaat naar familie Wubbels in Oldenzaal. Deze heeft een bakkerij aan de Bisschopstraat 22.
En Hans krijgt onderdak op een boerderij bij familie Kok in Lemselo, een dorpje vlakbij Oldenzaal, waar het ronduit gezellig is. Frank, de dan 6,5 jarige zoon die in Utrecht is gebleven, zal er na de oorlog ook een periode naartoe gaan om aan te sterken.
De familie Kok (klik erop voor een vergroting)
Opa gaat vrijdagochtend 23 februari weer terug in de richting van Utrecht. De dag ervoor ziet Lieke haar vader nog staan op de Grootestraat. Maar hij komt tot haar verdriet niet haar haar toe. De dag erop vraagt ze aan iemand of ze weer terug kan naar Utrecht.
In een brief naar Like (zoals hij dat schrijft) in Oldenzaal zegt opa er dit over (klik erop voor een vergroting):
"Zo wist ik niet, dat je mij de Donderdag vóór m'n vertrek nog had gezien, maar wel ben ik zeer bewust en opzettelijk niet meer bij je aan gegaan. Wreed he? Ja, dat lijkt allemaal zo, nietwaar Like? Maar je weet ook drommels goed, dat dan gebeurd zou zijn wat je vanaf Vrijdagmorgen daarop voornemens was te doen! En dat vermoedde ik, nee, dat wist ik. Daarom was ik je vóór, meisje!"
Contact Utrecht-Twente
Twee dagen na thuiskomst wordt Jul. ziek. En dat zal hij drie weken blijven. Let schrijft in een brief op zondag 18 maart dat hij pas op deze ochtend weer naar de kerk is geweest.
Tot op deze dag zijn er al drie brieven van Hans aangekomen in Utrecht, maar van Lieke en Loes hebben opa en oma dan nog niets vernomen.
Bevrijding
De bevrijding van Twente vond plaats met Pasen, op 1 en 2 april 1945. Toevallig ontvangt Lieke op Paaszondag net haar eerste brief uit Utrecht (die op 18 maart is geschreven).
Als de bevrijding van Utrecht aanstaande is, op 4 mei, schrijft Jul:
"Wij hebben sinds Pasen in spanning de gebeurtenissen gevolgd. Wij hebben ons verblijd om jullie vreugde. En, voor zover wij weten, heeft Plechelmus stad en inwoners gespaard. Wij hopen dat Willibrordus Utrecht even goed beschermt. Alles is hier wel, spoedig hopen we elkaar weer te zien."
Op 5 mei, de dag van de capitulatie van de Duitsers, stuurt Lieke haar ouders een bericht via het Rode Kruis:
"Maken het alle 3 goed. Hoe is het bij U? 2 april bevrijd zonder ongevallen. Vele groeten."
Het bericht komt op 13 mei aan in Utrecht. En per ommegaande stuurt opa een bericht terug. De tekst werd geschreven op de achterkant:
"Heerlijk dat allen behouden zijn. Hier ook alles wel. Hebben vrijheid en... geen honger meer. Schrijf, indien mogelijk, uitvoerig. Hartelijke groet aan allen."
Later meer...
