Mijn vermoeden gaat in de richting van de NSB, de Nationaal-Socialistische Beweging; de Nederlandse politieke partij onder leiding van Anton Mussert, die collaboreerde met de Duitsers.
Een belangrijke aanwijzing voor wie verantwoordelijk is geweest voor het affiche en het pamflet kan gehaald worden uit een debat in Tweede Kamer, op 15 juli 1949. Het Stalin-pamflet speelt dan een rol in de discussie over de toetreding van Nederland aan de NAVO.
Het Kamerdebat
De socialist Jacques de Kadt (PvdA), dan een fel bestrijder van het communisme, gebruikt in het debat de term ‘wereldvijand no.1’. Dat is volgens hem Rusland, waarin het socialisme omgeslagen is “een onmenselijke totalitaire tyrannie van een minieme minderheid over het volk”.
Een van de volgende sprekers is de communist Henk Gortzak (CPN). Hij reageert op de woorden van De Kadt. Zie dit fragment uit de handelingen van de Kamer (klik erop voor een vergroting):
“(…) De woorden van de geachte afgevaardigde de heer De Kadt klonken zo nieuw. Ik hoorde van hem o.a. de nieuwe uitdrukking dat wereldvijand no.1 Sovjet-Rusland was. Ik moet u zeggen: deze bewering is een spiksplinternieuwe ontdekking van een geachte afgevaardigde, die waarschijnlijk beter het beroep van antiquair zou kunnen uitoefenen.
Voor mij ligt een pamflet “De Opmarsch”, veertiendaags verschijnend programmablad der RK Staatspartij van vóór de oorlog. Wereldvijand no.1 was toen in 1939 ook al ontdekt, het was volgens de RK Staatspartij niet Hitler, maar Stalin zoals hij op dit pamflet werd afgebeeld. Meneer de Voorzitter! De heer De Kadt is tien jaar achter bij de ontdekking van de RK Staatspartij, maar dat is voor deze afgevaardigde niet zo bijzonder.
Het bijzondere van dit geval is, dat deze bewering over Stalin als wereldvijand no.1, herdrukt in december 1942, werd uitgegeven door de NSB in Nederland, waarin dan ook nog eens wordt gezegd – het was aan het adres van de leiders van de RK Staatspartij -, dat deze beschaafde en ontwikkelde hoogstaande mensen in zo korte tijd ten gevolge van de joods-bolsjewistische invloed zo verblind konden zijn.”
Gortzak noemt "de NSB in Nederland" dus als uitgever van het pamflet.
Volk en Vaderland
Nog een aanwijzing voor de NSB als organisator van de Stalin-campagne: in 1942 verschijnen in het NSB-blad Volk en Vaderland teksten die er qua tactiek op lijken.
K-nummers
Een code-nummer links onderaan op de achterkant van het pamflet, K 199, geeft ook een aanwijzing. K 199 is een code voor drukkerij Elsevier (niet te verwarren met de uitgeversmaatschappij) aan de Van Ostadestraat in Amsterdam, dat eigendom was van Telegraaf-eigenaar Hak Holdert.
Holdert heeft gedurende de oorlog, hoewel hij geen nationaal-socialist was, Duitse en pro-Duitse periodieken gedrukt en de NSB financieel gesteund. Dit deed hij "omdat hij zijn bladen uit handen van de Duitsers en de NSB wilde houden."
Ook hier duikt de NSB dus op.
Het affiche en de strook hebben óók een K-nummer. Rechts onderaan staat K 1300. Dat verwijst naar drukkerij/uitgeverij Mes en Bronkhorst aan de Gaelstraat in Haarlem. De drukkerij bestaat niet meer, maar als je het pand ziet, is het niet moeilijk er een voormalige drukkerij in te zien:
Ook Mes en Bronkhorst drukten meerdere Duitse en pro-Duitse periodieken.
Saillant detail: in oktober 1942 lijkt er een conflict te zijn tussen de partners. Op 1 november treedt J.A. Bronkhorst uit het bedrijf. Enkele dagen later ondertekent A.J. Mes een anti-jood-verklaring:
Meer algemene info over K-nummers in dit artikel van mij.
